dizelyakitsistemi
Dizel Yakıt Sistemi
Yakıt sisteminin görevi yeterli bir hava ve yakıt karışımını motora sağlamaktır. Hava- yakıt karışımı motorun üzerindeki yükü karşılamak için belli bir oranda olmalıdır. sistemin ana parçaları: yakıt deposu ve kapağı, emisyon kontrolleri, yakıt borusu, yakıt filtresi,enjektörler, emme manifoldu ve depodaki yakıt miktarını gösteren yakıt göstergesidir.
Şekil 9’da klasik dizel yakıt sistemi görülmektedir.
1-Enjektör geri dönüş
2-Filtre geri dönüş
3-Transfer pompası
4-Regülatör
5-Enjektör
6-Kramiyer mili tahdit vidası
7-Su boşaltma
8-Elle kumandalı pompa
9- Yakıt vanası
10-Yakıt filtresi
11-Hava alma vidası
12-Yakıt deposu
13-Şamandıra
14-Depo kapağı
15-Yakıt giriş borusu
Şekil 9. Dizel Yakıt Enjeksiyon Sistemi
Yakıt Deposu
Bütün modern yakıt sistemleri yakıtı bir pompa ile beslerler. Böylece yakıt deposu genelde aracın arkasında bulunmaktadır. Deponun giriş ve çıkış boruları vardır. Çıkış borusu genelde deponun üzerinde veya yan tarafında bulunur. Borunun ucu deponun alt yüzeyinden 1 cm kadar yukarıda tasarlanmıştır, böylece depoda oluşabilecek veya satın alınan benzindeki tortular direk enjektörlere gönderilmemiş olur.
Alçak Basınç Boruları
Dizel yakıt sistemi içerisindeki alçak basınç boruları iki kısımda düşünülebilir.Birinci depo ile besleme pompası arasında olup ,içinden geçen yakıtın basıncı 1 atm den düşüktür.İkincisi ise besleme pompası ile filtre ve enjeksiyon pompası arasında kullanılan borulardır.Bunların içinden de yaklaşık olarak 1,5-3,5 kg cm2 basınçta yakıt geçer. Borunun malzeme seçimi yapılırken; Yakıt basıncını,çevre ısısını,kimyasal dayanıklılığını dış tesirlere dayanımını ve esneme kabiliyetini,bu özellikleri taşıyan çekme çelik,bakır,kauçuk ve tel örgülü kauçuk borulardır. Borunun kesitleri de kullanacağımız motorun yakıt sarfiyatı düşünülerek seçilmelidir. Boru çaplarına ait tipik değerler şekil 2-4deki tabloda görülmektedir.
Besleme Pompası
Besleme pompası, çalışma özelliği bakımından iki kademeli olarak değerlendirilebilir.Birincisi vakum yaratarak dış hava tesiri altında bulunan depodaki yakıtı harekete geçirip pompaya gelişini sağlamaktır.İkincisi ise filtre ve enjeksiyon pompasına yakıtın basınçlı gidişini temin etmektir.Kullanılan besleme pompalarının ortalama yakıt basma basıncı 1,5-3,5 kg cm2 arasındadır. Bugün kullanılan başlıca besleme pompaları plancırlı, diyaframlı, dişli tip besleme pompalarıdır. Besleme pompaları,çalışma(emme)yüksekliği 2 metreyi geçmeyecek şekilde motor üzerine yerleştirilirler.Kapasiteleri ise motorun sarfedeceği max yakıt miktarını karşılayacak değerdedir.
Yakıt Filtresi
Dizel motorlarında kullanılan motorin, rafinerinden motorun deposuna gelinceye kadar birçok yer değiştirir. Bunlar; rafineri deposundan araç tankerine, tankerden benzin istasyonu deposuna ve istasyondan dizel motorunun deposuna konulmasıdır. Bu doldurma- boşaltma esnasında ve depoların kapaklarında bulunan havalandırma deliklerinden toz ve su zerreciklerinin girmesi ile motorin kirlenir. Dizel yakıt sistemindeki parçaların hassasiyet nedeni ile kullanılan motorinin mutlaka temizlenmesi gerekir. Bu görevi yakıt filtresi yapar. Yakıt enjeksiyon siteminin başlıca hassas parçaları plancır ile silindiri , ventiller ve enjektör memeleridir. Bu parçaların her biri çalıştığı yere 0,001 mm ( 1 mikron) hassaisyetle alıştırılmıştır. Çünkü her parça yüksek basınç altındaki yakıtla çalışmaktadır. Hassa alıştırmadaki toleransın kısa zamanda bozulmaması için yakıt içerisindeki su,pas,toz,iplik lifleri ve yapışkan maddelerinin bulunmaması gerekir. Ayrıca sistemin çalışma özelliği bakımından parçalar çalıştıkları yüzeylerden sızdırma ve kaçırma yapmamalıdır.
Yakıt Enjeksiyon Pompası
Bir dizel motorunda kullanılan enjeksiyon pompası yakıt sisteminin kalbini teşkil eder.
Yakıt sisteminin görevleri;
Enjektöre Basınçlı Yakıt Göndermek
Dizel motorunun çalışma prensibi hatırlanacak olursa yakıtın, sıkıştırma zamanının sonunda silindir içerisinde 80 -400 Kg /Cm 2 basınçla püskürtülmesi gerekmektedir. Çünkü yakıt sislindir içerisindeki hava basıncını yenerek dağılma, tutuşma,karışma ve yanmayı sağlayacaktır. Bu basınçlı yakıt ise elemanlar tarafından temin edilir.
Yakıt Miktarını Ayarlamak
Motorun kullanma şartlarına göre düşük veya yüksek devirde çalışması gerekir. Bu da gönderilen yakıt miktarının ayarlamakla olur. İstenen miktar ise elemanların veya özel ayarlayıcıların yardımı ile sağlanır.
Motorun Hız ve Yük Durumuna Göre Gaz Kontrolü Yapmak
Her motorun çıkabileceği yüksek devir miktarı vardır. Bu miktarın üstüne çıkılması, motor parçalarının merkezkaç kuvvetinin tesiri altında kalarak zorlanmalarına hatta parçalanmalarına sebep olur. Bu nedenle devrin yükselmesini önleyen sistemler vardır ki bunlar regülatörlerdir. Ayrıca yüklü durumlarda gerekli olan moment gücünü temin edecek yakıtıda yine regülatör devreye girerek pompanın göndermesini sağlar.
Ateşleme Sırasına Göre Silindirlere Yakıt Dağıtımını Yapmak
Motorun silindir sayısına ve ateşleme sırasına göre yakıt gönderilmesi gerekir. Ateşleme sırasına göre ayarlama yakıt basma sistemine hareket vermekle olur. Hareket ise her pompanın tipine göre uygun kamlar kullanılarak temin edilir.
Enjektörler
Görevleri:
Yakıtın atomize hale getirilmesi :
Enjeksiyon pompasının bastığı belirli miktardaki yatırım,silindir içerisine girerken çok küçük parçalara ayrılması gerekir. Yakıtın parçalanma haline atomizasyon, zerrelere ayrılma ve tozlaşma adı verilir. Yakıtı, küçük zerreciklere ayırmadaki amaç silindir içindeki hava ile karışmasını ve tutuşmasını sağlamaktır. Sıvı haldeki yakıtın atomize hale geçişi türbülans ( alabora hareketi) ve havanın sürtünmesi ile olur. Yakıtın silindir her tarafa dağılmasını sağlamaktadır. Silindirin en uçta bulunan köşelerine kadar yakıtın gönderilmesine dağılma denir. Dağılma, yakıta ve silindir içindeki havaya verilen türbülans (alabora hareketi) ile temin edilir.
Enjektör Çeşitleri:
Kapalı Tip Enjektör • Delikli Enjektörler • Pimli ( çubuklu ) Enjektörler Açık Tip Enjektörler
Hava Filtresi
Hava filtreleri içeri alınan havadaki toz ve diğer zerreciklerin karbüratörün içine girmesini engeller. Binlerce metreküp havanın silindirlerden geçtiğini düşünürseniz aracınızın hava filtresinin önemini anlarsınız.
Yüksek Basınç Boruları
Yüksek basınç boruları , dizel yakıt sisteminde enjeksiyon pompası ile enjektör arasına bağlanıp yüksek basınçlı yakıtın emniyetli bir şekilde iletimini sağlarlar. Borunun, yakıt iletiminde yaklaşık 80 – 400 Kg/cm 2 ‘ lik basınca dayanabilmesi ve esnememesi gerekir. Esnemesi, enjeksiyon pompasının sevk başlangıcı ile enjektörün püskürme başlangıçları arasındaki farkın doğmasına sebebiyet verir. Bu nedenle boru iç çapları, küçük ve et kalınlıkları fazla olarak yapılırlar.
