commonrail
4.1.9. Common Rail Yakıt Enjeksiyon Sistemli Dizel Motorları
Dizel motorlu otomobillerde yakıt, direkt silindir içerisine veya ön yanma odasına, sıkıştırma zamanının sonunda gönderilir. Yakıtı enjektörlere gönderen sıra tipi veya yıldız tipi pompaların yerini, güncel motorların bir çoğunda common-rail adı verilen sistem aldı. Common-rail sisteminde "kütük veya rampa" adı altındaki bir dağıtıcıdan enjektörlere ve enjektörlerden silindirlere yakıt püskürtülmektedir. Common-rail sisteminde her enjektörden silindirin o anlık ihtiyacı kadar motorin (yakıt) geçmektedir. Böylece yakıt tüketimi azalmakta ve motor performansı artmaktadır. Resim 1’de common rail sistemine sahip bir dizel motoru görülmektedir.
1- Yüksek basınç pompası
2- Küresel rampa
3- Yakıt basınç sensörü
4- Vuruntu sensörü
5- Enjektörler
Resim 1. Common Rail Sistemine Sahip Dizel Motoru. Yüksek Basınç Pompası;
Pompa gövdesi içerisine, paletli bir transfer pompası ve çift pistonlu bir yüksek basınç pompası ilave edilmiştir.Bir sıcaklık sensörü ve alçak basınç düzenleyicisi, hidrolik başlık üzerine yerleştirilmiştir.
Resim 2’de common rail sisteminde kullanılan bir yüksek basınç pompası görülmektedir.
1- Transfer pompası
2-Yüksek basınç pompası
3- Sıcaklık sensörü
4- Alçak basınç regülatörü
5- Hidrolik başlık
6- Tespitleme delikleri
7- Yakıt girişi
8- Yakıt geri dönüşü
9- Yüksek basınç çıkışı
Bu sistemlerde Elektronik Kontrol Ünitesi, transfer pompası tarafından emilen yakıt miktarını düzenlemek için alçak basınç düzenleyicisine kumanda eder.Bu, rampada, yüksek basıncı elde edecek kadar gerekli olan yakıtın basılmasını sağlar.
Rampa
Ortak rampa, çıkış delikleri resim 3’te görüldüğü gibi yıldız biçiminde yerleştirilmiş küresel veya düz sıralı sıralı şekilde de olabilir.Basınç sensörü elektronik kontrol ünitesine ortak rampa içerisindeki yakıt basıncı hakkında bilgi verir.Yüksek basınç devresindeki iç basınç 100 ile 1600 bar arasında değişmektedir.
1-Ortak Rampa
2-Basınç Sensörü
3-Yüksek Basınç Girişi
4-Enjektörlere Yakıt Çıkışı
Resim 3. Ortak Yakıt Rampası
Enjektörler
Enjektör kütüğünün çapının küçük olması, düşük silindirli motorlar üzerine takılmasına imkan verir. Üzerinde bir elektrik soketi bulunur. Renkli halka enjektörün mekanik özelliklerinin belirlenmesini sağlar. Gerçekte de enjektör kafalarının mekanik özellikleri motor gücünü ve momentini (Tork) etkileyen en önemli faktördür.Her enjektör kütüğünün üzerinde alfanümerik bir kod yazılıdır.Bu kod kontrol cihazında farklı basınçlar altında ölçülen enjektör debisini belirtir. Bu kod enjeksiyon beyninin hafızasına kayıt edilmektedir.Burada amaç püskürtme kumandasının her enjektöre uygun bir şekilde belirlenmesini sağlar.
Resim 4’de common rail sisteminde kullanılan enjektör görülmektedir.
1-Elektrik Soketi
2-Renkli Halka
3-Enjektör Kafası Resim
4. Enjektör.
Vuruntu Sensörü
Ortak rampanın alt tarafına yerleştirilmiş olan vuruntu sensörü silindir içerisindeki yanmadan meydana gelen motor gürültüsünü elektronik kontrol ünitesine iletir. Püskürtme başlangıcı ve püskürtülen yakıt (motorin) miktarının control edilmesini sağlar.
Resim 5’te vuruntu sensörünün motor üzerindeki yeri görülmektedir.
1- Vuruntu Sensörü .
Besleme Devresi
Yüksek basınç pompasına (1) giren yakıtın, alçak basınç regülatörü tarafından yönlendirilmesi depoya (3) geri dönen yakıt miktarını azalttığı gibi yakıt sıcaklığınında ciddi bir biçimde düşürülmesini sağlar.Pompadan yüksek basınç altında çıkan yakıt ortak rampaya (4) ve enjektörlere (5) gönderilir. Geri dönüş devresinin üzerinde, pompa çıkışında bir ventüri (6) bulunur. Geri dönüş devresinde (7) basınç meydana getirerek enjektörlerin püskürtmesinin etkilenmesini önler. Depoya geri dönüş devresi filtreden (8) geçer. Yakıt devresinde artık elektrikli bir ısıtıcıya gerek yoktur. Depoya ve yüksek basınç devresine yakıtın yönlendirilmesi termostatik bir klape tarafından yapılmaktadır.
Şekil 10’da common rail yakıt enjeksiyon sistemi görülmektedir.
