dizelsogutma
Soğutma Sistemi
Motorun çalışma sıcaklığını belirli sıcaklık sahasında tutmaktır. Bu sıcaklıklar 83-120 derecedir. Motor sıcaklığının bu sıcalıklarda kalabilmesi için soğutma sistemleri kullanılır. Isınan motor parçaları genleşir boyları uzar, çapları değişir bu yüzden motorun verimli bir şekilde çalışabimesi için mutlaka soğutulması gerekir.
Motorlarda kullanılan soğutma sistemleri şunlardır.
Su İle Soğutma Sistemi
Hava ile soğutma sistemi
Motorun çalışan parçaları çevresinde soğutma suyu dolaştırılır. Havayla soğutmalı motorlarda ise silindirler çevresinde kanatcıklar vardır. Buralardan hava geçirilerek motor dıştan soğutulur.
Suyun buharlaşma tehlikesi olan aşırı bölgeler ile donma tehlikesi olan aşırı soğuk bölgelerde çalışmak üzere bu sistem, motorlarda kullanılmıştır. Motor dizaynı da buna göredir.Bir hava fanı vasıtasıyla soğutma yapılır.Fan,krank milinden genellikle bir kayışla aldığı hareketle yeterli miktarda havayı bir davlumbazdan,üzerine kanatçıklar bulunan özel yapılmış silindir kapaklarına ve motor bloğuna üfleyerek motor ısısını dışarı atar. Motor, çalışma sıcaklığına daha çabuk ulaştığı için silindir aşınmaları bu yöntemle soğutulan motorlarda daha azdır.Tek mahzurları pahalı oluşları ve gürültülü çalışmalarıdır. Hava ile soğutma sistemine sahip motorlu iş makinalarını kullanırken dikkat edilecek kurallar: Soğutma fanı uygun basınç ve debideki havayı basabilmelidir. Bunun için tahrik edildiği kayış normal sıklıkta olmalıdır, fan kanatları aşınmış olmalıdır. Motor bloğu ve silindir kapaklarının dış yüzeyleri ve kanalları ısıyı yayabilecek şekilde temiz tutulmalı, sıvı kaçaklarına toz birikmesi sonucu oluşması mümkün çamur halindeki ısıya yalıtkan yüzeylere imkan verilmemelidir. Bu soğutma sistemine sahip makinaları yüksek devirlerde kullanmak gerekir. Düşük devirlerde hava fanı yeterli havayı üretemez. Özellikle iş makinasının boş deplasmanlarda operatör yol meyilinde yaralanmak için yüksek vites,düşük devir kullanımından kaçınmalıdır.
Su ile Soğutma
Motor , blok ve kapak içindeki su ceketlerinde dolaşan su ile soğutulur.Isı ile sıcaklığı artan su,su pompasının devrettirmesi ile radyatörde soğuyarak tekrar motora döner ve bu işlem tekrarlanmak suretiyle soğutma yapılmış olur. Motor su ceketleri: Isının suya verilebilmesi için su ceketlerinin yüzeyleri temiz olmalıdır. Bunun içinde radyatörden motora konulan suyun kireçsiz,yumuşak,temiz olmalıdır. Su pompası: Santrifüj tipi bir pompadır. Öndüzen dişlilerinden veya krank kasnağından hareket alır. Soğutma suyunu durmadan devrettirir.Pompa milinin sızdırmazlığını sağlayan keçeler(kömür de denir)sızdırdıkları zaman görülebilmeleri için keçe ile yatak bölgesi arasına açılan delikten su damlası ile anlaşılır. Radyatör: Isınan suyun tekrar soğutulması radyatörde olur,üst hortum vasıtasıyla radyatöre giren sıcak su çok sayıdaki dikey borulardan aşağıya doğru inerken,boruların çevresine yerleştirilmiş hava kanatçıkları vasıtasıyla ısısını havaya verir.Radyatördeki su seviyesi kapak boğazı üst hizasında olmalıdır.Günlük bakımlarda kontrolü yapılır.Radyatör petekleri temiz olmalı,su kaçakları bulunmamalıdır. Vantilatör ve Vantilatör kayışı: Radyatör petekleri arasından kuvvetli hava akımının geçmesini sağlar. Akuple vantilatörler motor gücünün yaklaşık %3’ünü kullanırlar. Bu nedenle hızlı araçlarda yüksek hızlı hava akımı temin edilebildiğinden vantilatörün çektiği gereksiz gücü ortadan kaldırmak için termik kontrollü vantilatörler kullanılmıştır. Vantilatör kayışı gevşek ya da kopuk olduğunda soğutma ve şarj sistemi görevini yapamaz kayış fazla gergin olduğunda çabuk yıpranır ve kısa zamanda kopar. Bu nedenle kayışın normal gerginliğe ayarlanması gerekir.Kayış normal gerginlikte ise ortasına basıldığında 1-1.5cm. esneme yapması gerekir. Aksi durumda şarj dinamosu ya da alternatör’ün ileri geri hareketi ile ayarlama yapılmalıdır. Termostat: Motor aşınmalarının çoğu ilk hareket ve sonrasındaki soğuk çalışmalarla olur. Motor çalıştığında rejim sıcaklığına en kısa zamanda ulaşması istenir.Aşınmaları en aza indirmek ve uzun süreli başlangıç çalışması yüzünden meydana gelen yakıt ve zaman israfını önlemek için devreye termostat konmuştur.Radyatöre gitmesi gereken soğutma suyunu bu hattı kapatarak motor bloğu içinde devretmesini ve soğutma işlemi yapılmadığı içinde kısa sürede motorun ısınmasını sağlar.Termostatın ayarlı olduğu sıcaklığa gelince devreyi açar,su tekrar radyatörden devreder. Antfriz: Su 0 santigrat derecede kristalize olur , donmaya başlar.antfriz suyun donma noktasını düşürür.Kışın soğutma suyunu donmaya karşı korur.Yazın ise suyun kaynama noktasını yükseltir.Sistemi pastan ve korozyondan koruyan etilen glikol yapılı bir sıvıdır.Aşınma ve köpük önleyici katkıları da içerir.Saf olarak donma derecesi – 80 derece dir.Soğutma suyuna ne oranda katılacağı makinanın bulunduğu iklim şartlarına bağlıdır.Soğutma suyu kapasitesi de göz önüne alınarak konacak antifrizin miktarı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Soğutma sisteminin doldurulması: Radyatöre gerek antfriz, gerekse su konacağı zaman dikkat edilecek noktalar vardır. Bilindiği gibi motor soğukken termostat kapalı durumdadır.Bu nedenle motora biraz su doldurulduğunda sistem dolmuş gibi görünür.Çünkü radyatöre su doldurulurken bulunan hava termostat kapalı olduğundan hapsedilir.Zamanla hava dışarı atılacağından su seviyesi eksilir.Bu nedenle motor soğuk iken radyatöre su doldurulduğunda,radyatör kapağı hemen kapatılmaz.Motor çalıştırılıp,su ısındıktan sonra termostat açılır ve içerdeki hava tamamen dışarı atılır.Sistemde tamamen su dolaşımı başladığında,radyatörde eksilen su yavaş yavaş doldurarak tamamlanır.Motor çok sıcak olduğu zaman radyatöre su konmaz.Çünkü soğuk su silindir bloğu ve silindir kapağının çatlamasına neden olabilir. Dizel motoru gerekli emniyet kurallarına uyarak sehpaya almak Çalışma alanının temiz ve düzenli olmasına dikkat ediniz. Yangın tüpünü hazır bulundurunuz Araç katoloğunu hazırlayınız. Gerekli takım ve avadanlıkları hazırlayınız. Sökülen motor parçalarını yerleştirmek için iş tezgahını hazırlayın Dizel motor parçalarını tanımak. Çalışma alanının temiz ve düzenli olmasına dikkat ediniz. Yangın tüpünü hazır bulundurunuz Araç katoloğunu hazırlayınız. Motor parçalarını hakkında verilen bilgileri sayfa 22-24 den okuyunuz. Dizel motor parçalarını sökmek Çalışma alanının temiz ve düzenli olmasına dikkat ediniz. Yangın tüpünü hazır bulundurunuz Araç katoloğunu hazırlayınız. Gerekli takım ve avadanlıkları hazırlayınız. Sökülen motor parçalarını yerleştirmek için iş tezgahını hazırlayın Sökülen motor parçalarını yerleştirmek için iş tezgahını hazırlayın Su ile soğutma sistemi ve parçaları şekil 10’ da görülmektedir.
